Prodaja narodnog heroja Milete Okiljevića

Na slici: četnici preuzimaju vezanog Miletu Okiljevića od Nemaca, Avtovac kod Gacka 15. maj 1944. Toga dana Nemci su zarobili Miletu u borbi kod Gata (utvrđeni vis kod Gacka). Borci 11. hercegovačke brigade NOVJ toga dana napadali su na utvrđeni Gat koga su branili Nemci i četnici. U toj borbi poginulo je 8 hercegovačkih partizana, a 12 ih je ranjeno. Mileta nije želeo odmah da odstupi – borio se i dalje nakon što se povukla glavnina njegovog bataljona – štiteći tela poginulih drugova kako ne bi pala neprijatelju u ruke. Tada su poginuli, pored ostalih: komesar Spasoje Marković i komandir Milan Mandić, obojica iz Nadinića kod Gacka. Četnici su od Nemaca otkupili zarobljenog Miletu za stoku koju su opljačkali od partizanskih familija u gatačkim selima. Četnici su Miletu mučili tri dana i obesili ga u Avtovcu 18. maja 1944. Svi koji su pisali o njegovoj smrti navode da se junački i prkosno držao. Pojedini tvrde da su mu četnici tokom mučenja usekli petokraku na čelu. Proglašen je za narodnog heroja 1951.

Mileta Okiljević je bio rodom iz Platice kod Gacka. On i njegova starija braća Milinko i Gojko učesnici su hercegovačkog ustanka 28. juna 1941. U redovima partizana od 1941. borila se i njihova sestra Mara. Milinko je pre rata bio podoficir Vojske Kraljevine Jugoslavije. Tokom rata bio je na dužnosti komandanta 1. (gatačkog) bataljona 10. hercegovačke brigade i komandanta 12. hercegovačke brigade. Preživeo je rat. Postao je general JNA. Gojka su 1943. uhvatili crnogorski četnici. Mučili su ga i ubili u četničkom zatvoru u Kolašinu. Njegov lik je opisao poznati književnik Mihajlo Lalić u romanu „Svadba“ (Lalić je bio zatvoren u istom zatvoru).

Mileta Okiljević je kao borac 10. hercegovačke brigade učestvovao u teškim borbama protiv ustaša i Nemaca širom BiH (protiv ustaša u Kupresu, Livnu, Mrkonjić Gradu…) dok su se gatački četnici koji su ga ubili borili isključivo protiv partizana. Zauzvrat su gatački četnici klali hrvatsku i muslimansku sirotinju oko Prozora oktobra 1942. Mileta je bio učesnik Bitke na Neretvi i Bitke na Sutjesci. Velik broj njegovih saboraca iz 10. hercegovačke brigade (369 ukupno) poginuo je u Bici na Sutjesci. U Bici na Sutjesci učestvovalo je 10 Okiljevića iz Platica. Među njima braća Mileta, Milinko i njihova sestra Mara. U Bici na Sutjesci učestvovalo je 213 Gačana od kojih je poginulo 34 tokom bitke, a još 34 u danima nakon bitke. A gde su tad bili gatački četnici?

Ukratko o okolnostima borbi maja 1944. u okolini Gacka. Tih dana, od 12. do 16. maja, udruženi fašisti pokušali su da unište glavninu 29. hercegovačke divizije NOVJ (10. i 11. brigada) na području Nevesinja, Gacka i Bileće. Koaliciju protiv partizana činili su četnici (Nevesinjska, Gatačka i Bilećka brigada), nemačka vojska (Borbena grupa „Funke“: 370. puk 369. „Vražje“ legionarske divizije – sastavljena od ustaških legionara, i neke manje nemačke jedinice), domobrani (2. i 3. bojna 9. posadnog zdruga iz Mostara, Nevesinja i Gacka) i ustaška milicija iz zloglasne Kule Fazlagića. Udruženi neprijatelj nije postigao cilj – 29. divizija je uspela da nanese tri puta veće gubitke neprijatelju nego što je sama pretrpela. Inače, ovakvi zajednički pokušaji legionara, četnika, domobrana i ustaške milicije zabeleženi su i prethodnih sedmica. 29. hercegovačka divizija je nastavila borbu i tokom leta i jeseni 1944. oslobodila je celu istočnu Hercegovinu.